Hội chứng ruột kích thích (IBS) là rối loạn thường gặp, có ảnh hưởng đến ruột già. Đau bụng, chuột rút, đầy hơi, chướng bụng, tiêu chảy, táo bón là triệu chứng của bệnh. Bệnh điều trị dứt điểm rất khó nhưng chúng ta có thể kiểm soát được bệnh bằng lối sống lành mạnh và chế độ ăn uống hợp lý.
1. Hội chứng ruột kích thích là gì?
Hội chứng ruột kích thích là một rối loạn thường gặp và có ảnh hưởng đến đại tràng. Chúng gây ra những cơn đau bụng, chuột rút, đầy hơi khí, tiêu chảy và táo bón làm cho người bệnh luôn có cảm giác khó chịu. Tuy vậy bệnh này không gây tổn thương vĩnh viễn đến ruột già.
Không giống như những bệnh viêm loét về đường ruột, bệnh chỉ gây ra hiện tượng viêm nhiễm hay những thay đổi trong mô ruột là làm tăng tỷ lệ mắc ung thư đại tràng.
2. Triệu chứng của IBS
Tùy đối tượng mà bệnh có những biểu hiện khác nhau, nhưng có những triệu chứng phổ biến sau:
- Đau bụng hoặc chuột rút
- Bụng có cảm giác cồng kềnh.
- Bụng đầy hơi
- Tiêu chảy hoặc táo bón, đôi khi xen kẽ những cơn táo bón và tiêu chảy
- Phân chứa chất nhầy
Hầu hết theo mọi người, hội chứng ruột kích thích là tình trạng mãn tính, mặc dù có lúc có những dấu hiệu và triệu chứng nặng hơn và thời gian khi họ cải thiện có thể hoặc biến mất hoàn toàn.
Đối với hầu hết mọi người, IBS là một tình trạng mãn tính, mặc dù có thể sẽ có những lúc các dấu hiệu và triệu chứng nặng hơn và thời gian khi họ cải thiện hoặc thậm chí biến mất hoàn toàn.
3. Nguyên nhân gây hội chứng ruột kích thích
Nguyên nhân chính xác vẫn chưa được xác định. Các bức thành của ruột được lót bằng lớp cơ, hợp đồng và thư giãn ở một nhịp phối hợp khi chúng di chuyển thức ăn từ dạ dày thông qua đường ruột vào trực tràng. Nếu có hội chứng ruột kích thích, các cơn co thắt có thể mạnh hơn và kéo dài hơn bình thường. Thực phẩm bắt buộc qua đường ruột nhanh hơn, gây ra khí, đầy hơi và tiêu chảy.
Một số trường hợp khác, lai ngược lại. Thực phẩm chậm lại, và phân trở thành cứng và khô. Sự bất thường trong hệ thống thần kinh ruột già hoặc cũng có thể đóng một vai trò, làm khó chịu trải nghiệm lớn hơn bình thường khi kéo dài khí đốt bụng.
4. Yếu tố nguy cơ
Những đối tượng dưới đây có nguy cơ bị hội chứng ruột kích thích cao hơn những người khác:
- Người trẻ: Bệnh bắt đầu từ tuổi 35 – 50 % người dân
- Đối tượng nữ: Nữ thường có nguy cơ mắc bệnh cao gấp đôi nam giới
- Lịch sử gia đình: Những người có bố mẹ, anh chị em ruột đều có nguy cơ mắc IBS.
5. Biến chứng của bệnh
Hội chứng ruột kích thích gây ra tiêu chảy và táo bón, để lâu có thể làm nặng thêm bệnh trĩ. Tránh thực phẩm nào đó tuy tốt cho bệnh nhưng cơ thể không đủ các chất dinh dưỡng cần thiết, dẫn đến tình trạng suy dinh dưỡng.
Triệu chứng của bệnh ảnh hưởng đến cuộc sống hàng ngày. Không chỉ vậy nó còn làm cho hoạt động tình dục bị ảnh hưởng gây ra đau đớn.
Những tác động của IBS có thể cảm thấy không sống cuộc sống với đầy đủ, dẫn đến chán nản hoặc thậm chí trầm cảm.
6. Xét nghiệm và chẩn đoán
Chẩn đoán
Chẩn đoán hội chứng ruột kích thích phụ thuộc phần lớn vào lịch sử y tế đầy đủ và khám thực thể. Bác sĩ dựa vào tiêu chí Rome và các triệu chứng tiêu hóa để chẩn đoán bệnh.
Bác sĩ có thể sẽ đánh giá có phù hợp với các tiêu chí này, cũng như việc có bất cứ dấu hiệu hay triệu chứng có thể cho thấy một tình trạng nghiêm trọng hơn. Một số dấu hiệu cờ đỏ và các triệu chứng có thể nhắc bác sĩ để làm thêm các thử nghiệm bao gồm:
- Mới khởi phát sau tuổi 50
- Trọng lượng mất mát
- Chảy máu trực tràng
- Sốt
- Buồn nôn hoặc nôn tái phát
- Đau bụng
- Tiêu chảy liên tục
Nếu có dấu hiệu cờ đỏ hoặc các triệu chứng này, cần kiểm tra bổ sung để tiếp tục đánh giá tình trạng.
Xét nghiệm thêm
Có thể làm thêm một số xét nghiệm bao gồm cả nghiên cứu phân để kiểm tra nhiễm trùng và kém hấp thu. Một số những xét nghiệm như:
Sigmoidoscopy: Thử nghiệm này kiểm tra phần dưới của ruột già với một ống linh hoạt sáng.
Nội soi: Trong một số trường hợp, bác sĩ có thể thực hiện xét nghiệm chẩn đoán này, dùng ống nhỏ kiểm tra toàn bộ đại tràng.
Máy vi tính cắt lớp (CT scan): CT tạo mặt cắt ngang hình ảnh X – quang của cơ quan nội tạng. CT scan bụng và xương chậu có thể giúp bác sĩ chia ra các nguyên nhân khác của các triệu chứng.
Không dung nạp Lactose thử nghiệm: Lactase là một đường được tìm thấy trong các sản phẩm sữa, cần enzyme tiêu hóa. Nếu không sản xuất enzyme này, có thể có vấn đề tương tự như gây ra bởi hội chứng ruột kích thích. Để tìm hiểu xem điều này là nguyên nhân của triệu chứng, bác sĩ có thể đặt một thử nghiệm hơi thở hoặc yêu cầu loại trừ sữa và các sản phẩm sữa từ khẩu phần ăn vài tuần.
Xét nghiệm máu: Bệnh Celiac nhạy cảm với protein lúa mì mà cũng có thể gây ra các dấu hiệu và triệu chứng giống như những người có hội chứng ruột kích thích. Xét nghiệm máu có thể giúp chỉ ra rối loạn.
7. Phương pháp điều trị
Nguyên nhân gây ra khó xác định nên hiện tại chỉ tập trung điều trị để giảm các triệu chứng. Để thành công trong việc giảm nhẹ các triệu chứng của hội chứng ruột kích thích cần học cách quản lý căng thẳng và thay đổi chế độ ăn uống và lối sống. Dưới đây là một số lời khuyên của bác sỹ:
Bổ sung chất xơ: Việc bổ sung chất xơ, như psyllium (Metamucil) hoặc methylcellulose (Citrucel) với chất lỏng có thể giúp kiểm soát táo bón.
Loại bỏ khí các loại thực phẩm cao: Nếu có đầy hơi khó chịu hoặc đánh hơi một lượng đáng kể khí, bác sĩ có thể khuyên nên nên bỏ các loại đồ uống có ga, xà lách, trái cây tươi và rau quả, đặc biệt là bắp cải, bông cải xanh và súp lơ.
Thuốc chống tiêu chảy: Thuốc như loperamide (Imodium), có thể giúp kiểm soát tiêu chảy.
Thuốc kháng acetylcholin: Một số người cần thuốc có ảnh hưởng đến một số hoạt động của hệ thần kinh tự trị để làm giảm co thắt ruột đau đớn. Đây có thể là phương pháp hữu ích cho những người có những cơn tiêu chảy, nhưng có thể làm trầm trọng thêm táo bón.
Thuốc chống trầm cảm: Nếu các triệu chứng bao gồm đau hoặc trầm cảm, bác sĩ có thể đề nghị một thuốc chống trầm cảm ba vòng hoặc tái hấp thu serotonin chọn lọc chất ức chế.
8. Biện pháp phòng chống
Việc thay đổi những thói quen sống và ăn uống là phương pháp đơn giản để phòng chống hội chứng ruột kích thích. Đây cũng được coi là mục tiêu dài hạn không chỉ đối với người bệnh mà còn đối với mỗi người chúng ta, chung tay để bảo vệ sức khỏe.
Thử nghiệm với chất xơ: Khi có hội chứng ruột kích thích, chất xơ có thể là một phước lành hỗn hợp. Nó giúp giảm táo bón nhưng cũng có thể làm cho hơi và đau bụng nặng hơn. Cách tiếp cận tốt nhất là để dần dần tăng lượng chất xơ trong chế độ ăn uống trong khoảng thời gian tuần. Thực phẩm có chứa chất xơ là ngũ cốc, trái cây, rau, đậu.
Tránh một số loại thực phẩm: Những loại thực phẩm làm triệu chứng trở nên nặng hơn thì nên hạn chế. Rượu, sô cô la, đồ uống có caffein như cà phê và nước ngọt, thuốc có chứa các sản phẩm sữa cà phê, và các chất ngọt không đường như sorbitol hoặc mannitol là các thủ phạm làm cho triệu chứng nặng hơn. Chất béo, nhai kẹo cao su, ống hút là nguyên nhân gây ra đầy hơi, chướng bụng.
Ăn đúng bữa: Không nên bỏ bữa, cố gắng ăn cùng khoảng thời gian mỗi ngày để điều chỉnh chức năng ruột. Nếu bị tiêu chảy nên chia làm nhiều bữa nhỏ. Nhưng nếu bị táo bón bạn nên cung cấp thêm các chất xơ giúp thực phẩm di chuyển qua đường ruột.
Hạn chế các sản phẩm sữa. Nếu không dung nạp lactose, sữa chua thử thay thế cho sữa. Hoặc sử dụng một sản phẩm enzyme giúp phân hủy lactose. Tiêu thụ một lượng nhỏ các sản phẩm sữa hoặc kết hợp chúng với các loại thực phẩm khác cũng có thể giúp đỡ.
Uống nhiều chất lỏng: Uống nhiều nước mỗi ngày vì nước tốt cho sức khỏe. Han chế rượu và đồ uống có chứa caffeine kích thích ruột vì có thể làm cho tiêu chảy nặng hơn, và thức uống có ga có thể sản xuất khí.
Tập thể dục thường xuyên: Việc làm này không những giúp giảm trầm cảm và căng thẳng, kích thích các cơ co thắt bình thường của ruột. Đi bộ, chơi cầu lông, tenis, tập hít thở không những tạo cảm giác thoải mái mà còn tăng cường sức khỏe.
Thư giãn: Ngâm mình trong bồn tắm, nghỉ ngơi, nghe nhạc…làm tinh thần thoải mái, tránh xa stress
